LTS: Tên của nhân vật dưới đây hòan tòan do sự chọn lựa ngẫu nhiên của tác giả. Những sự nhầm lẫn về nhân vật, cá tính, tuổi tác hoặc phái tính hòan tòan không hề ám chỉ về một ai cụ thể. Nếu ai có thắc mắc gì về vấn đề nầy, xin liên lạc trực tiếp với tác giả.

------------------------------

 Chuyện về mấy chữ T …

TIN , TÌNH, TIỀN, TƯỚC, TỘI, TÙ, TỬ…

BERNARD NGUYÊN ĐĂNG
Arbitrator/Mediator/Lecturer
(CHS Phan Thanh Giản Đà Nẵng)

Mẫu tự T chiếm một phần lớn nhất trong tự điển tiếng Vịêt. Bắt đầu từ chữ đơn thuần nhất, [ta], cho đến [tỷ tỷ.] Nếu phải đem chuỵên chữ T ra mà bàn tán, không thì giờ nào cho đủ, không biết biết sách vở nào chứa cho xuể.

Nhân những chuỵên bức xúc thường xẫy ra chung quanh chúng ta, đưa đến không biết bao nhiêu phiền não, hệ lụy đến cho nhiều cá nhân, gia đình và nhất là cho cộng đồng người Vịêt hải ngọai, bài viết nầy chỉ xin đóng góp một góc nhìn rất nhỏ, rất thu gọn lại trong lãnh vực pháp lý riêng với chữ TIN (trust.) Còn nhiều chữ khác xin hẹn lại các bạn và độc giả vào những dịp khác.

Thông thường, TIN là mạch thông hai chiều. Tuy nhiên, trong văn hóa và truyền thống của người Vịêt, người dưới thường kính trên và TIN nơi người đáng tuổi cha mẹ mình, bậc thầy, kẻ tu hành, nhà chức trách, chính quyền, mà không hề đặt vấn đề, không chút do dự, hồ nghi, cho đến khi có những chuỵên động trời xảy ra. Tin cũng có thể bị đặt trong thế ngờ vực vì không phải chính mình gây đổ vỡ chữ Tin, nhưng chỉ vì những bè bạn chung quanh, những người chúng ta có quan hệ mật thiết, đã làm mất đi, hoặc không có nhãn hịêu Tin, gây ảnh hưởng trầm trọng đến cái Tin trong ta.

Tin là cột trụ của mọi tương quan tốt đẹp của con người, sau chữ Tình. TIN là một chữ gói trọn gia đình, tin trong giới bằng hữu, tin trong một cụôc tình hoặc tin trong thương trường kinh doanh, làm ăn, xã hội. Tin không phân bịêt ý thức hệ, chủng tộc, tôn giáo, tuổi tác, kiến thức, kinh nghịêm, tính phái, giai cấp...

Tin là một trực giác, một yếu tố tâm lý bao gồm khả năng, ý định chấp nhận, bất chấp may rủi dựa vào sự mong đợi [kỳ vọng] lạc quan về ý định, thái độ, sự hứa hẹn, lời nói, quyết định hoặc hành vi của người mình tin.

Tin để nâng cao tầm dấn thân và duy trì nỗ lực hành xử, cùng nhau đạt đến những mục đích chung. Tin được định nghĩa là: “Sẵn sàng chấp nhận mọi rủi ro và lạc quan Tin vào người mình Tin, sẽ thực thi những gì đã giao ước, không cần nghĩ, quan tâm đến ý định, thái độ, sự hứa hẹn, lời nói, khả năng, phong cách, thịên chí, quyết định, hành vi và sẵn sàng bỏ qua một bên vịêc theo dõi hoặc điều khiển người mình Tin.”

Tin rồi thì đôi bên mới có thể chia sẻ mọi chuỵên cho nhau, từ chuỵên riêng tư cho đến vịêc toan tính làm ăn, mục tiêu thăng tiến và con đường đưa đến thành công. Tin tạo nên sự phấn khởi, niềm vui hăng hái và sáng tạo.

TIN để người khác hiểu những cảm giác, nổi lòng cũng như phản ứng của mình; sẵn sàng toan mở lòng mình ra, cho thấy cả quá khứ, hịên tại và tương lai của mình, để chia sẻ tình cảm bên trong, những suy tư vụn vặt, những lo toan, những yếu đuối, những mềm mỏng, những thiếu sót trong lòng.

TIN để được cảm thông, nâng đỡ, vì cho rằng người mình TIN sẽ không bỏ mặc làm ngơ, không lạm dụng hoặc ám hại mình nhỡ khi mình yếu đuối hoặc vụng dại, vì quá chân thật và TIN hết lòng .

Vì là một xã hội con người, TIN phát sinh vào sự tương quan lệ thụôc vào nhau về góc độ sinh tồn, nâng đỡ nhau, để vươn lên, đạt đến những mục tiêu đáp ứng những nguỵên vọng con người. TIN là một yếu tố mang tính chất rất cao trong mọi tương quan xã hội lòai người.

TIN, bản năng tự nhiên của con người, từ đó, con người biết vị trí của mình trong vũ trụ. Tin vào mình để vươn lên đã đành, tin vào người khác để được chấp nhận, hợp quần vào một tập thể, sinh họat, phát triển. Tin vào những cái cụ thể, tin vào những điều không thấy, không nghe, không biết, hoặc không kiểm nhận được, tin vào lịch sử, tin vào tương lai, tin nhiều người, mọi thứ, mọi điều, hay cũng như không hay.

TIN, chính nó không phải là điều tốt hoặc xấu. Tự nó không mang bản chất thụân hoặc ngịch, không thể đo lường được sự lợi ích hoặc hư nát. Tin làm cho lòng mình thêm xác tín, thêm ủi an, thêm can đảm, thêm nhiều cái thêm, lắm khi thừa, nhiều khi thiếu, có khi thành công, lắm lúc lụân bại ê chề cũng vì chữ TIN.

Khi mà chụôc chiến tranh [lạnh] bắt đầu [ngụôi] đi, lãnh tụ của hai nước Mỹ-Nga thường ngồi lại với nhau, chỉ cho nhau nghe những cái hay lẫn điều không tốt. Khi Tổng thống cuối cùng của Liên Bang Xô Viết, Gorbachov, trấn an Tổng Thống Reagan về quan hệ hai nước, Reagan phán một câu thẳng thừng: “Tôi tin, nhưng tôi kiểm chứng!” Reagan đã bịểu chữ Tin một cách khẳng khái, không ngượng ngùng do dự, không quanh co treo trớ. Câu nói lịch sử ấy in vằng vặt trong sách vở, trong tâm thức hàng trịệu người theo dõi cụôc tình sử siêu cường ấy. Ngặt thay, có lẽ đấy là chuyện của [người ta,] chuỵên ngoài đường, chuỵên không mang cơm gạo cho chúng ta, thành ra không mấy ai quan tâm đến, chứ đừng nói chi vịêc đem câu nói lịch sử ấy vào trong đời sống thường nhật, trong mọi quyết định của chúng ta.

Bà mẹ mìn:

Bà [mẹ mìn] đến mướn lại phòng nơi căn nhà có ba phòng ngủ của chị Tư hịên đang mướn. Trước lạ sau quen, rồi dần dà tình cảm xa quê hương vô tình nối liền hai khúc ruột, nguyên không cùng máu mủ, huyết thống, không thân từ xóm trên cũng không thụôc từ thôn dưới, nhưng nhận nhau như tình mẹ ấp ủ con, cư xử với nhau lắm khi còn hơn người trong nhà.

Một hôm, mẹ mìn nói: “Con ơi, có người quen họ muốn mua nhà, nhưng không mua được vì họ mới qua, không có créđit, mẹ nhờ con cô xai (co-sign) để giúp họ, vài năm sau con rút tên ra. Nếu con chịu, họ sẽ biếu con ít ngàn xài.”

Chị Tư tuy nghèo, nhưng lại rất mực thương người, nhất là những người sang sau-đến mụôn. Nhớ thuở vừa đến Mỹ, chân còn hôi mùi phèn, mua xăng cho chiếc xe hơi củ xẹp để đi làm, lỡ tay bôm lố có một xen (cent,) không còn xu dính túi, năn nỉ, nhưng anh chàng bán xăng không chịu cho đi. Thân con gái ngòai đường tối tăm, khiếp! Nên chị Tư vui nhận lời giúp ký giấy tờ cô xai mà không một mãy may ngần ngại, do dự, vì TIN.

Những gì đến, sẽ đến:

Khỏang sáu tháng sau, khi tiền quà mẹ mìn tặng đã xài hết, một phần giúp người nhà bên Vịêt nam, phần lo cho con cái nheo nhóc bên nầy, chị Tư hồn nhiên sống cụôc đời tự do, tuy không hạnh phúc lắm vì phải một thân đơn chiếc lo cho ba đứa con dại. Chị không đi chùa, cũng chưa bước chân vô nhà thờ bao giờ. Một kiếp sống tha hương cô độc, lẻ loi - thình lình, FBI đến gỏ cữa nhà, lấy cung và báo cho biết chị bị buộc tội lường gạt lên đến hơn bốn trăm ngàn [$400,000+] của công ty cho vay tiền mua nhà [mortgage company.]

Chị Tư hoa mắt lên, như người mất trí! Thịêt hay ảo, thật hay gian, làm ơn hay mang họa, không biết mẹ mìn đã mang vào cổ chị cái gông chi vô hình, nhưng đau nhói trong tim. Chị khóc ròng rã, không biết thở than cùng ai. Lắm khi chị muốn tự vận, vì đầu óc của chị như vỡ tung, không chịu nổi những thống khổ khi bị bụôc vào cái tội mà chị không hề biết mình đã làm gì nên tội. Thấy chị khóc đêm ngày, cháu gái đầu lòng ôm chị thỏ thẻ: “Mom, it’s OK, don’t cry!” (Mẹ ơi, không sao đâu, đừng khóc nữa mẹ ơi) Nhưng rồi nhìn thấy nước mắt tuôn dài trên đôi má ngây thơ của con mình, chị ôm chặt con vào lòng, ngẹn ngào thấu tim gan!

Cả cụôc đời nghèo khó, nhưng chị Tư vẫn tâm nịêm những lời bà ngọai dạy: “Đói cho sạch-Rách cho thơm.” Chị Tư biết cái đói, cái rách, cái nát hơn ai hết! Chị Tư cũng biết cái sạch, sạch trong lòng sạch ra-sạch từ da sạch vào, y như lời bà ngọai muốn nhắn nhủ chị từ thuở mới có trí khôn. Nhưng cái tội danh “lường gạt!” Chao ôi, nghe sao hãi hùng quá. Hãi hùng vì nó vượt xa tầm suy nghĩ của chị. Ngòai sức tượng tượng của một con người thiếu chữ, đơn sơ, nhưng hiền hậu và đầy tình người như chị. Chị Tư hoang mang, thật, chị không biết những gì đã xảy ra, ngay cả đến khi có người thông dịch cho chị hồ sơ bụôc tội, chị cũng không hiểu mô tê chi hết!

Khai trí-Mở lòng:

Mãi cho đến khi ra hầu tòa, nhân viên FBI và công tố vịên cho chị xem tòan bộ sơ đồ tổ chức lường gạt của mẹ mìn, cách chiêu mộ và đưa những nạn nhân vào tròng như chính chị, khi ấy, chị mới ngả ngữa ra. Ôi thôi, chị đã ký vào hồ sơ mua bán nhà mà chính chị không biết rằng chẳng có ai cần chị giúp mua nhà cả, chẳng qua bị chính bà mẹ mìn dụ và nhiều người ngây thơ chư chị, đứng tên mượn tiền mua nhà, vì họ và chị có cređit tốt, để rồi lường gạt công ty cho mượn tiền mua nhà tổng số lên đến bạc trịêu.

Căn nhà mà mẹ mìn dùng tên chị để mua khi chị chưa bao giờ có một mãy may biết hoặc có ý định dọn vào ở. Chị Tin, và không bao giờ muốn phụ lòng mẹ mìn, người vẫn xưng hô với chị là mẹ-con. Chữ mẹ, đối với chị rất trân quí, rất ngọt ngào, vì chính chị không có mẹ trong đời. Mẹ mìn đến với chị như một điềm lạ. Một người trạc tuổi mẹ mình, nhận mình làm con, xưng với mình bằng mẹ. Chi Tư chưa hề biết và nghĩ đến cách mua bán, mượn, vay tiền mua nhà, chị cũng không hề nghĩ đến việc làm lợi cho mình, lại càng không hề nghĩ đến chuỵên gây thịêt thòi cho người khác.

Mẹ mìn đã sử dụng chị để lường gạt người đã đành, bà còn dùng tất cả tên, tuổi, ngày sinh, tháng đẻ, số an sinh xã hội của chị để xin rất nhiều thẻ tín dụng (credit card,) rồi mua sắm mấy chục ngàn cho đến khi vỡ nợ. Chị không một mãy may hay biết chuỵên gì đã xảy ra! Các công ty thẻ tín dụng, gọi dịên thọai nhà chị ngày đêm đòi nợ, đòi tiền, hù xách, làm dữ, đe dọa mang chị ra tòa. Khiếp quá, chị cắt đường dây điện thọai luôn, thế là trong nhà không có một đường dây kêu cứu khi họan nạn, như bị quản thúc tại gia.

Trước quan tòa:

Chị lấy nước mắt mình, muốn rửa sạch linh hồn đơn sơ nhưng ô uế vì tội danh luờng gạt, tuy chính chị không ý thức, không cố tình phạm pháp, không chủ ý gây thịêt hại người khác, dầu người đó là một đại công ty vốn hàng trăm tỷ đôla. Chị xin nhận tội, dù là một tội danh nhẹ nhất, nhưng vẫn mang danh một tội nhân (criminal.) Trước mặt thẩm phán tòa liên bang, chị khóc nức nở, khóc như hôm mất bà ngọai! Cả tòa lặng thinh, duy chỉ tiếng khóc thét vì oan của chị Tư.

Chiều thứ Sáu, năm giờ chiều, cả tòa thật vắng vẻ, trước mặt thẩm phán, bên cạnh lụât sư bịên hộ của tòa bổ nhịêm, nước mắt chị một lần nữa giàn giụa, chân tay chị bủn rủn, tòan thân như rã rời, đứng ngồi không yên, cố bình tâm để nhận chân ra những gì đang xảy ra chung quanh. Tai chị lung bùng, không biết vì chị đã khóc quá nhiều, hay vì chị đang lên cơn sốt, mặt chị đỏ như than hồng!

Sau khi bà thẩm phán lặp lại những câu hỏi về quyền lợi của một công dân Hoa kỳ đang đứng trước quan tòa theo hiến định, bà hỏi:

- “How do you plea?” [Chị phát biểu thế nào (có tội hay không?)]

Chị Tư cố gượng bình tĩnh, lau nước mắt, nước mũi, trả lời một cách mếu máo:

- “Thưa ngài, tôi có tội!” [Your Honor, I am guilty!]

Rồi chị Tư lại òa lên khóc, càng lúc càng oan tức hơn!

Mắt chị nhắm chằm lại, không một tia sáng lọt vào, chỉ thấy vực thẳm tối đen như hút sạch lấy hơi thở, sự sống của chị. Chung quanh không một người thân!

Ông cảnh sát tòa mang đến cho chị hộp giấy lau.

Cả tòa im như ngộp thở, như thiếu dưởng khí, thiếu ánh sáng của công lý. Người ta thường quá biết bao nhiêu vụ liên qan đến người thiếu học, kém Anh văn, vì tình thì thật là ngay, ngay với người đồng hương của mình, nhưng lý, cái lý của lụât pháp Hoa kỳ thì không ngay.

Bà thẩm phán kiên nhẫn để cho chị nuốt gọn những giọt nước mắt còn chan hòa trên đôi má, nóng, đỏ của chị Tư, rồi bà nhìn thẳng vào chị và phán:

"Theo như những lời khai trong những ngày xử của vụ án nầy, tôi không thể chấp nhận tôi của chị. Vì khi đưa tay ra ký những hồ sơ mua bán nhà, chị không hề biết chị đã ký giấy tờ gì, với mục đích gì, lợi hại ra sao, chị không hề chủ mưu, chị không hề tham gia vào những mưu đồ phạm pháp. Nói chung, không thể nào chị nhận một danh tội mà chị không hề biết đó là tội. Tôi cho chị một thời gian nữa để suy nghĩ, đắn đo trước khi chị nhận tôi. Đúng một tháng sau, chị sẽ trở lại tòa.”

Chị Tư bước ra khỏi tòa, những tia nắng như vàng chói làm viền của đám mây xam xám treo trên bầu trời chiều. Gió khô và nóng tạt vào người khư làm ráo hẳn đi những giọt nước mắt còn vương trên má. Chị hít cho thật đầy lồng ngực luồng khí nhẹ, tự do và cảm thấy vơi đi một chút đớn đau, âu lo, tuy không biết ngày mai sẽ ra sao. Còn bà mẹ mìn thì bồi thẩm đòan của chính tòa đó bắt tội [found guilty] với 21 danh tội [21 charges.]

Ngày có hẹn để cảnh sát đến nhà cài cái còng điện tử quản chế tại gia, bà đã cao bay xa chạy, bịêt tăm! Nhìn khuôn mặt của bà thẩm phán trong buổi điều trần về việc đào thóat của mẹ mìn, mọi người đều nhận ra nỗi câm phẫn khi bà ra lệnh cho tòan thể nhân viên công lực khắp nơi truy lung bắt mẹ mìn, lôi ra tòa để nhận án.

Tâm tình tác giả: Chị Tư, một con người Vịêt, biểu tượng rất thực cho rất nhiều hòan cảnh hết sức thương tâm. Vì thiếu học, thiếu hướng dẫn, thiếu nâng đỡ, nhưng lại tràn đầy tình đồng hương, lòng nhân nhân hậu, hy sinh quên mình chỉ vì chữ TIN, thành ra tương lai tàn rụi. Mong được đón nhận những nạn nhân của xã hội liên hệ đến pháp đình của Mỹ, để cảm thông và cùng nhau tìm một lối thóat tốt đẹp hơn. Địa chỉ: 12225 Greenville Avenue, Suite 700, Dallas, TX 75243.