Mâm Ngũ Quả Ngày Tết

 

Dù ở thành phố hay nông thôn, dù nhà khá giả hay nghèo khó, trên bàn thờ ngày Tết cổ truyền của mọi gia đình nước ta đều có mâm ngũ quả để thờ cúng tổ tiên. Quan niệm về mâm ngũ quả ở mỗi vùng, mỗi địa phương và mỗi hoàn cảnh cũng khác nhau; Có khi chỉ gồm hai, ba loại quả, nhưng cũng có khi tới hàng chục loại khác nhau

Mối liên hệ giữa ngũ quả và ngũ hành

Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ là 5 trạng thái vật chất cấu tạo nên vũ trụ.

Kim màu trắng, mộc màu xanh, thủy màu đen, hỏa màu đỏ, thổ màu vàng. Mâm ngũ quả cũng lung linh năm sắc màu đó.

Các quả thường được bày vào dịp Tết là: Bưởi, chuối, hồng, cam, quýt, quất, xoài, táo, đào, na (mãng cầu), đu đủ, dưa hấu... Tất cả đều là sản phẩm được tạo nên bởi sự giao hòa của trời đất (càn khôn), là kết quả lao động của con người.

Trong những ngày Tết, ai cũng muốn tỏ lòng biết ơn trời đất tổ tiên nên bày mâm ngũ quả thờ cúng để “báo” tổ tiên những thành quả của năm qua, mong muốn năm mới sẽ thành công hơn.

Khi chưng mâm ngũ quả, người cao niên thường chọn các quả có ý nghĩa như: Quả bưởi tròn ý nói sự đầy đủ, sung túc; Quả na nhiều hạt ngụ ý sự sum vầy đông con cháu; Quả quất tượng trưng cho người quân tử; Quả đu đủ là sự cầu mong của những gia đình nghèo được “đủ ăn”.

Theo các nhà dược liệu và thầy thuốc Đông y thì mâm ngũ quả cũng là một tập hợp của nhiều vị thuốc.

Tác dụng chữa bệnh của một số loại quả trong mâm ngũ quả

* Quả bưởi (quả bòng): người Thái gọi là cọ phúc, thuộc họ cam quýt - Rutaceae.

- Lá bưởi có tác dụng chữa cảm (dùng cùng một số lá khác để nấu nồi thuốc xông chữa cảm sốt).

- Vỏ bưởi dùng chữa đầy chướng bụng, bí tiểu.

- Vỏ hạt bưởi có chất pectin để cầm máu.

- Múi bưởi giúp giải khát, dùng tốt cho người tiểu đường.

- Hoa bưởi có hương thơm đặc biệt, dùng ướp trà và một số thực phẩm.

* Đu đủ: còn có các tên là phiêu mộc, phan qua thụ, mắc hung.

Quả chín có tác dụng bổ dưỡng, rất tốt cho trẻ em và người cao tuổi, người mới khỏi bệnh.

Đu đủ xanh chứa chất papain có tác dụng phân giải tế bào, giúp nấu thịt chóng mềm. Rễ đu đủ dùng làm thuốc cầm máu.

Hoa đu đủ hấp đường phèn làm thuốc chữa ho cho trẻ em khàn tiếng.

Ở châu Phi, dân gian còn dùng lá đu đủ để chữa khối u.

* Quả hồng: tên khác là thị đinh.

- Tai quả hồng còn có tên Thị đế dùng chữa khí nghịch - nấc.

- Thị sương là chất đường tiết ra từ quả hồng; dùng chữa đau rát họng, khô họng.

- Thị tất là nước ép từ quả hồng xanh, dân gian dùng chữa cao huyết áp.

* Hồng xiêm: (hình như di thực từ Thái Lan nên có tên này).

Tên khác: Tầm lửa, Sacoche, Saboche. Tên khoa học: Sapota achras.

- Nhựa hồng có tác dụng kích thích tiêu hóa.

- Vỏ quả chữa tiêu chảy

* Chuối: là loại quả giàu dinh dưỡng, tốt cho người cao tuổi và trẻ em bị táo bón. Không dùng chuối cho người tiểu đường. Chuối hương phối hợp bột lòng đỏ trứng gà dùng chữa trẻ suy dinh dưỡng.

Như vậy, mâm ngũ quả là tâm sự gửi gắm của mỗi gia đình, nói lên lòng biết ơn trời đất, tổ tiên, ước muốn đầy đủ và sung túc, hòa hợp như năm sắc màu của thiên nhiên trong ngũ hành.