Như
Một Lời Chia Tay
(Kính
Tặng Hương Hồn Bạn Tôi - GS Đoàn Thế Đức)
Hạt
Bụi Nào Hóa Kiếp Thân Tôi...
Nghe tin anh không còn, lòng tôi thật xót xa.
Một phần đời của tôi vừa mất. Tôi chỉ biết cầu
mong anh không đau đớn ở những giây phút cuối.
Thư của một em cựu học sinh PTG từ Sài gòn viết
sang làm tôi yên tâm "....Thầy cảm thấy mệt,
gia đình đưa Thầy vào bệnh viện. Ngồi trên xe
đẩy, Thầy còn bông đùa và chuyện trò rồi... Thầy
ra đi rất nhanh, không đau đớn........"
Trong cuộc đời, anh chưa hề làm phiền ai và đến
giờ phút cuối, anh cũng đã an nhiên, tự tại ra
đi, không để ai phải săn sóc, khổ cực vì anh.
Năm tôi về dạy tại trường Phan thanh Giản, thành
phần giáo sư trẻ rất ít. Nếu tôi nhớ không lầm
thì chỉ có Nhạc sĩ Nhật Ngân dạy âm nhạc và anh,
giáo sư Đoàn thế Đức, dạy toán và lý hóa.
Ngày đầu tiên nhận việc, ba tôi giới thiệu anh
với tôi: "Đây là anh Đức, người ba từng nhắc
nhở đến khi con còn ở trung học đệ nhất cấp. Anh
là giáo sư nòng cốt của trường. Có gì không hiểu,
con cứ hỏi anh." Anh chào mừng tôi rất niềm
nở.
Anh Đức người tầm thước, nước da trắng và có mái
tóc gợn sóng tự nhiên. Anh ăn nói rất nhỏ nhẹ
và từ tốn. Trong 10 năm sống gần anh, tôi chưa
nghe anh nói xấu một người nào và anh đã được
nhiều cảm tình của những người sống quanh anh
cũng như sự kính mến của học sinh do anh hướng
dẩn.
Anh cũng là cựu học sinh Phan thanh Giản nhưng
học trước tôi 2 lớp. Năm tôi học lớp đệ tứ, trước
ngày thi bằng trung học, trong những bữa cơm tối,
ba tôi thường đem những thành tích về học vấn
ở trường cũng như trong kỳ thi trung học của anh
để làm gương cho tôi.
Những vị ân sư của anh Đức và tôi phần đông vẫn
còn tại chức. Cô Phụng, thầy Thông dạy toán, lý
hóa, Thầy Quế, thầy Xuân dạy Việt văn, thầy Dung
dạy Anh văn. Trước mặt quí Thầy, Cô, anh Đức và
tôi vẫn là những môn sinh bé bỏng. Chúng tôi vẫn
vòng tay cúi đâù chào, vẫn xưng con mỗi lần gặp
quí vị . Quí thầy cô cũng thương chúng tôi lắm.
Trước mặt học sinh hay người lạ quí Thầy, Cô gọi
chúng tôi bằng anh nhưng khi vào văn phòng hay
nói chuyện với chúng tôi, qui vị vẫn gọi chúng
tôi bằng tiếng con thật thân thiết.
Cùng là cựu học sinh Phan thanh Giản và cùng có
hòan cảnh giống nhau, nhà nghèo, không có đủ phương
tiện tài chánh để hoàn tất đại học, ra đời để
phụ giúp gia đình nên chúng tôi sớm trở thành
bạn thân.
Bà cụ Mẹ anh Đức xem tôi như con và tôi được cụ
cho thưởng thức những món ăn Bắc chính thống như
canh rau đay ăn với cà pháo , bún mộc, bún riêu,
bún ốc, chả cá Thăng Long. Đức cũng rất thích
những món ăn bình dân miền Trung do Mẹ tôi nấu
như đọt rau lang luộc chấm mắm cái ( không phải
mắm nêm), canh rau muống nấu với hến, bún cá ngừ,
v.v.... Các em tôi đều xem anh như một người anh
lớn trong gia đình với tất cả thương yêu và kính
nể.
Có thể nói chúng tôi bên nhau trong hầu hết nhưng
bửa cơm chiều, hôm thì ở nhà anh, hôm ở nhà tôi.
Bạn bè và đồng nghiệp của chúng tôi rất nhiều
nhưng 4 chúng tôi là Khôi, Đức, Bé và tôi vẫn
còn độc thân. Chúng tôi thường đùa với nhau là
sẽ ở vậy nuôi....mình và bầu Đức làm hội trưởng
hội "người chưa vợ".
Vậy mà chỉ một vài năm sau, ông hội trưởng âm
thầm vào Sài gòn lấy vợ. Người bạn đời của anh
cũng là 1 cựu học sinh PTG mà ngày trước anh dạy
kèm. Chị là một công chức, một nhà văn và sau
nầy theo anh về Đà nẵng làm cô giáo. Vĩnh Khôi
thì bị con gái bà chủ hàng kẹo trên đường Trần
hưng Đạo Huế hớp hồn. Bé thì trong khi làm phụ
rễ cho 1 người bạn bị 1 cô phù dâu biến thành
chú rể thật, tôi là người đầu hàng ông Tơ, bà
Nguyệt sau cùng.
Đầu thập niên 70, anh Bùi đăng Hà (em trai cô
Phụng) giáo sư trường trung học Pháp Pascal có
nhã ý mời anh Đức và tôi hợp tác để tổ chức những
buổi trình diễn nhạc cổ điển Tây phương và nhạc
thính phòng theo lời yêu cầu của Hội Việt Mỹ với
mục đích trao đổi văn hóa vì lúc đó người Mỹ cả
dân sự lẫn quân sự có mặt rất nhiều tại ĐN.
Với các nhạc sĩ, cựu sinh viên viện quốc gia âm
nhạc Huế như chị Mộc Lan, anh Hùng, anh Hòang
ngọc Đức, anh Tuấn và các tiếng hát hàng đầu vủa
hai trường Phan châu Trinh và Phan thanh Giản
như chị Tâm Nguyên, chị Nguyễn thị Lựu, chúng
tôi đã có những sinh hoạt âm nhạc rất thành công.
Anh Đức là một nghệ sĩ. Anh thích ngắm hoa, thưỏng
thức những chung trà ngon, có những phê bình chửng
chạc về Hội hoạ và rất mê say âm nhạc. Ngôi nhà
anh ở đường Nguyễn Hoàng có 1 khu vườn nhỏ với
nhiều sắc hoa mà anh cẩn thận săn sóc. Đó cũng
là nơi anh em tôi thường ngồi đàn hát, uống trà,
uống rượu ngắm hoa.
Về nhạc khí, anh đàn Violon. Niềm đam mê đó anh
đã dồn hết cho cháu Thỏ Ngọc, con gái cưng của
anh. Cháu là một sinh viên xuất sắc của viện âm
nhạc quốc gia Sài gòn và sau nầy là một danh thủ
vĩ cầm. Anh Đức cho biết là trong những năm khó
khăn, Thỏ Ngọc dạy đàn cho con em của các thương
gia Nhật bản nên gia đình dể thở hơn trong vấn
đề sinh kế. Khi theo chồng về định cư tại Mỹ,
Thỏ Ngọc cũng đang dạy đàn cho con em của các
giáo sư tại các đại học mà chồng cháu đang giảng
dạy.
Lẻ ra anh đã đi phỏng vấn để sang Mỹ thăm con
nhưng vì sức khỏe nên anh đã đình lại. Ngờ đâu
anh ra đi mà vẫn chưa thấy mặt cháu ngọai.
Người
ngỡ đã đi xa, bổng về quá thênh thang
Đời
sống tình cảm của anh Đức rất khép kín. Bạn với
anh trong nhiều năm nhưng chưa bao giờ thấy anh
nhắc đến một bóng hồng nào trong cuộc sống của
anh. Tôi không tin một người có tâm hồn nghệ sĩ
như anh, biết rung động trước vẻ đẹp của thiên
nhiên của họa, của thơ, của nhạc lại khô khan
với tình yêu trai gái. Tôi kính trọng sự riêng
tư của bạn nên không bao giờ hỏi hay bàn đến chuyện
nầy. Trong thâm tâm tôi tin rằng anh muốn dấu
kín và trong một góc đời anh đã có những cuộc
tình chỉ riêng anh biết.
Tôi đã đóan đúng vì tôi có lần được anh hé mở
cõi riêng của anh và tôi nhìn thấy được phần nào
mối tình thật đẹp, thật lãng mạn của anh.
Một chiều cuối năm, trong khi chúng tôi đang chuyện
trò trước tiệm Tân Mỹ của Bé thì L.H. đến. H là
học trò cũ của chúng tôi và em đang học năm thứ
hai đại học văn khoa ở Sài gòn và vừa về nhà nghỉ
Tết. Với tôi H nói chuyện rất tự nhiên như hai
anh em, xưng tên và gọi tôi bằng anh. Với anh
Đức H e dè hơn, vẫn gọi anh bằng Thầy và xưng
em. Tôi thấy anh vui hẵn lên, nói chuyện nhiều
hơn.
Đêm đó, sau cơm tối, chúng tôi bắt ghế ra trước
hiên nhà anh để uống rượu và ngắm hoa. Những cây
cúc đại đoá, những cây thược dược được anh chăm
sóc đã có đầy búp và sẽ nỡ đúng vào ngày Tết như
anh mong muốn. Anh mang ra hai chiếc ly nhỏ, chai
Black and White và cây đàn guitar cho tôi.
Sau vài ly rượu, anh hỏi tôi: "Ông thấy vầng
trán của LH có gì đặc biệt không?"
Tôi ngạc nhiên đến thẩn thờ. Nếu muốn nói đến
vẻ đẹp của một người con gái theo tôi thì phải
để ý đến mái tóc, đến dáng đi, đến đôi mắt, đến
nụ cười, đến bàn tay, chứ tôi chưa hề nghe ai
nhắc đến vầng trán.
Không đợi tôi trả lời, anh nói tiếp "Vầng
trán của H rất cương nghị và bướng bỉnh. Nó cũng
mênh mông lắm và thật khó đóan là sau vầng trán
đó H đang nghĩ gì." Tôi không tin là anh
say vì tửu lượng của anh rất cao. Được dịp may
tôi dò ý anh: "Có khi nào ông nói với H về
vấng trán của em không?". Anh cười buồn:
"Nói mà làm gì ông. Có những điều thật đẹp nhưng
thật mong manh và ở quá cao tầm tay với. Tôi không
muốn vọng động làm nó tan biến đi. Đàn đi ông,
tôi hát Tạ từ của Tô Vũ nghe." Tôi nghe lời
anh và đàn rất khẻ. Giọng anh trầm buồn "Phồn
hoa em chia tay ra đi, đưa chân, dừng bước bên
cầu, giả từ mấy câu........Tình anh như thông
đầu non, vời cao trông mây ngàn đứng, muôn kiếp
cô liêu, ngàn năm còn reo." Chưa bao giờ
tiếng đàn của tôi quyện theo tiếng hát của anh
như đêm nay. Đêm đó bạn tôi uống rất nhiều. Quá
giờ giới nghiêm đã lâu mà chúng tôi vẫn còn thức.
Một buổi chiều đầu thập niên 90 gần giờ tan sở
thì văn phòng cho biết có khách đến tìm tôi. Ra
đến văn phòng , tôi vừa mừng vừa ngạc nhiên khi
thấy H đang tươi cười nhìn tôi. H nói : "Anh
thấy H giỏi không, ở Pháp qua đây, không cần gọi
ĐT cho anh mà vẫn tìm được anh ." Không đợi
tôi nói, H tiếp : "Đùa với anh chứ H có bà
con ở Seattle và có đứa em trai ở Portland. H
đến Seattle hôm qua, nhờ nhỏ M chở xuống Portland,
đi ngang đây M nói anh ở trong nầy nên H bắt nó
đưa vào thăm anh. Sao qua Mỹ mà anh lại chọn chổ
khỉ ho cò gáy ni làm quê hương rứa? M ngồi ngoài
xe, nó xúi H vào một mình để xem anh còn nhận
ra H không!"
Trong bửa cơm chiều ở nhà tôi, hai anh em đã tranh
nhau nói. Tôi đem chuyện vầng trán năm xưa kể
cho H nghe vì giờ ai cũng đã lớn và có gia đình.
Tôi thấy một thóang buồn trong mắt em. H nhìn
tôi và nói: "Đàn ông các anh đôi khi lẩn thẩn
lắm. Các anh cứ đóan mò rồi cứ tưởng đàn bà tụi
em là thầy bói, thầy tử vi nên có thể xem mặt
mà biết tình cảm của mấy anh chắc? Không nói ra
thì làm sao người ta biết được." Đến lúc
đó tôi mới thấy lời của bạn tôi đúng. Vầng trán
của H rất bướng bỉnh, bướng bỉnh đến dễ thương.
Những
hẹn hò, từ nay khép lại
Anh
và tôi đều thích nhạc tiền chiến. Điều lý thú
là cả hai đều mê nhạc của Tô Vũ. Anh thì "Tạ
Từ", tôi thì "Em đến thăm anh một chiều
mưa" Anh nói với tôi: "Tô Vũ viết không
nhiều, nhưng bài nào cũng hay. Ông thấy không,
trong nhạc Tô Vũ mình thấy được cái khao khát
hòa bình của nhân loại vì ngay cả thiên nhiên
cũng muốn chiến tranh không còn để Gió
dâng khúc đàn thanh bình."
Có một lần anh tâm sự là khi nào không còn binh
đao, anh và tôi sẽ chở nhau bằng Honda, đi từ
Nam ra Bắc để thưởng thức vẻ đẹp quê hương, nhất
là quê ngoại anh ở ngòai Bắc. Chiến tranh có chấm
dứt nhưng không như mong ước của anh và của nhiều
người.
Năm 2001 gia đình tôi về thăm quê hương. Trước
ngày đi, Hạnh, vợ tôi, sắm hai túi xách lớn trong
đó có giày, vớ, áo lạnh, những đồ dùng cá nhân,v.v.v.,
cho anh và tôi vì Hạnh đã biết câu chuyện nầy
do tôi kể lại nhiều lần.
Hôm gặp anh ở Sài Gòn, Hạnh trao túi xách cho
anh và đùa: "Em biết anh và ông xã em hồi
xưa có mộng làm Tây ba lô nên em sắm cho mỗi ông
mỗi ba lô. Đây là balô của anh để ngày mai anh
cùng đi với tụi em không bằng Honda nhưng bằng
xe bus." Anh cười vui vẻ. Trước khi về tôi
có dặn anh là đêm đó anh cố gắng đến sớm để anh
em có giờ tâm sự cho đến khi lên đường.
Đến nửa đêm vẫn chưa thấy anh tới, tôi nhờ đt
của Giao để gọi anh nhưng không liên lạc được.
Sau đó thì Giao cho biết là người nhà nói anh
mệt nên không thể đi được.
Hôm về lại Mỹ, anh có đến phi trường TSN để tiễn
tôi. Tôi siết chặt tay anh và hẹn anh sẽ về để
thực hiên mơ ước của hai đứa.
Tôi chưa về lại thì anh đã ra đi nên những hẹn
hò xem như không còn giữ được ở cõi đời thường
nầy.
...Tôi về làm cát bụi
Tôi không biết và không cần biết là hạt bụi nào
đã hóa thân thành bạn tôi vì suốt gần 70 năm làm
kiếp người, bạn tôi đã làm cuộc đời đẹp thêm với
tính tình nhân hậu và cách đối xử tử tế đối với
mọi người, tử tế ngay với những người không tử
tế với anh. Anh ra đi để lại tiếc thương cho gia
đình, bạn bè và môn sinh của anh. Anh đã đi trọn
một vòng sinh tử của thiên mệnh.
"Sinh ký, tử qui." Anh đã gởi lại thân xác tro
bụi của mình nơi cõi tạm dung để linh hồn mình
về nơi vĩnh cữu . Giờ đây anh không còn những
ràng buộc, những hệ lụy trần ai.
Anh Đức thương mến,
Tôi viết những dòng nầy về anh, về những kỷ niệm
của anh và tôi như một lời tạm biệt chứ không
phải vĩnh biệt vì tôi chắc chiếc cầu anh đã đi
qua cũng là chiếc cầu tôi sẽ qua. Đi thật nhiều
nơi nghe anh Đức để khi gặp lại nhau anh cũng
sẽ là người hướng dẩn tôi như anh đã từng hướng
dẩn trong gần 10 năm được may mắn làm bạn với
anh.
Hẹn gặp anh,
Bạn anh,
Võ Anh Dũng