Nói đến biệt-ly là nói đến xa cách không gặp nhau nữa, là nói đến chia-ly mỗi người một ngã. Nhiều khi sau một thời-gian sẽ gặp nhau lại, nhưng cũng có-thể xa nhau nghìn năm hay vĩnh-biệt nghìn đời.

Từ cổ chí kim, từ đông sang tây, chưa bao-giờ ta nghe nói đến cuộc biệt-ly nào vui cả. Đã nói đến biệt-ly là nói đến xa nhau, xa nhau thường hay nhớ nhau mà nhớ nhau thì lòng luôn-luôn buồn vời-vợi. Khi thì khắc-khoải sầu-thương giữa đêm khuya thanh vắng, khi thì nức-nở lệ sầu lúc tiễn nhau đi.

Chính sự biệt-ly thường đem đến khổ đau cho con người nên các thi-nhân Việt-nam đã từng than mây khóc gió mỗi khi gặp sự ly-biệt. Biết rằng khỗ đau là điều cay đắng ,đau thương là những quằn-quại trong tâm-hồn. Thế mà nhiều thi - nhân lại thích đắng cay và quằn-quại để dệt nên những dòng thơ ly-biệt bất-hủ ngàn năm.

Chính những quằn-quại và cay đắng đó đã làm cho nhiều thi-nhân thích-thú nên mới có bài " Thú đau thương ." xuất-hiện trong thi-ca Việt-nam.

Nếu ngày xưa ở bên xứ sương mù Anh-Quốc, thi- sĩ Lord Byron đã rên-rỉ về sự biệt-ly qua bài " When we two parted . " :

" When we two parted
In silence and tears
Half broken-hearted
To sever for years. "

mà một thi-sĩ nào đó đã dịch là :

" Giờ phút chia-ly đã điểm rồi
Nghẹn-ngào lặng nuốt lệ thầm rơi
Mang-mang nửa cõi lòng tan-tác
Ly-biệt xui chi tủi trọn đời. "

thì tại Việt-nam, các thi-nhân cũng rên-rỉ về sự ly-biệt còn ai-oán lâm-ly hơn nhiều. Sự biệt-ly ta thấy nghẹn-ngào nhất là sự ly-biệt của người vợ tiễn chồng ra ngoài mặt trận vào " thưở trời đất nổi cơn gió bụi, khách má hồng nhiều nỗi truân-chuyên " trong tác-phẩm Chinh-phụ ngâm của Ưặng trần Côn. Không ai mà không rơi lệ trước cảnh người vợ đưa tiễn chồng ra ngoài mặt trận vì biết rằng ngày về của chồng chỉ độ đào bông và lắm lúc cổ lai chinh-chiến kỷ nhân hồi. Chính vì xưa nay mấy khi đi đánh giặc mà trở lại nhà,nên người vợ cảm thấy quá khổ đau như có linh-tính là sẽ vĩnh-biệt chồng ngàn năm.

Thảo nào mỗi bước đi là một bước sầu tê-tái, tâm-hồn như choáng-váng, lý-trí không điều-khiển được con tim khiến người vợ quá xúc-động nên sắp xỉu phải vin vào áo chàng :

" Ngoài đầu cầu nước trong như lọc
Đường bên cầu cỏ mọc còn non
Đưa chàng lòng dặc-dặc buồn
Bộ khôn bằng ngựa thuỷ khôn bằng thuyền

Nước trong chảy lòng phiền chẳng rửa
Cỏ xanh thơm dạ nhớ khó quên
Nhủ rồi tay lại trao liền
Bước đi một bước lại vin áo chàng. "
( Đặng trần Côn)

Thật đúng là "Ôi! cảnh biệt-ly sao mà buồn vậy." Chàng ra đi không hẹn ngày về khiến nàng đêm đêm trằn-trọc bên chiếc gối,nhìn trăng không tài nào ngủ được vì cứ miên-man suy-nghĩ hoài về " Kẻ đi muôn dặm một mình xa-xôi. " :

" Người lên ngựa, kẻ chia bào
Rừng phong ,thu đã nhuốm màu quan-san
Dặm hồng bụi cuốn chinh an
Trông người đã khuất mấy ngàn dâu xanh

Người về chiếc bóng năm canh
Kẻ đi muôn dặm một mình xa-xôi
Vừng trăng ai xẻ làm đôi
Nửa in gối chiếc, nửa soi dặm trường. "
(Nguyễn-Du)

Sự biệt-ly giữa người vợ và người chồng khi tiễn chồng ra ngoài mặt trận là sự biệt-ly khổ đau nhất trong thi-ca Việt-nam vì người về chiếc bóng năm canh, võ câu muôn dặm sơn-khê mịt-mù. Để rồi từng đêm, từng đêm , người vợ hiền thao-thức nghĩ về người chồng và biết đâu một ngàn năm, một vạn năm không bao giờ thấy chồng trở lại quê nhà nữa.

Sau sự biệt-ly của người vợ tiễn chồng ra mặt trận là sự ly-biệt khổ đau của đôi tình nhân vừa mới yêu nhau đành phải tạm thời xa nhau vì hoàn cảnh.

Ở đất khách quê người bên dòng sông Sein tuyệt đẹp, chàng mới yêu nàng chưa được bao lâu thì nàng lại muốn về thăm quê mẹ, khiến chàng cảm thấy lòng buồn vời-vợi đến nỗi mùa đông ở Paris suốt đời là cả một cuộc biệt-ly, khi chàng tiễn người yêu về thăm quê mẹ :

" Lên xe tiễn em đi
Chưa bao giờ buồn thế
Trời mùa đông Paris
Suốt đời làm chia ly

Tiễn em về xứ mẹ
Anh nói bằng tiếng hôn
Không còn gì lâu hơn
Một trăm ngày xa cách

Ga Lyon đèn vàng
Tuyết buông cuồng mênh-mang
Cầm tay em muốn khóc
Nói chi cũng muộn-màng. "
(Cung trầm Tưởng)

Đây là sự biệt-ly của đôi tình nhân tại ga xe lửa. Nhưng nhiều người cũng tại ga xe lửa , không phải họ đến để tiễn-biệt người yêu, mà để xem sự biệt-ly của kẻ đi người ở. Ở đây không phải nơi đất khách quê người mà ngay tại nơi quê nhà yêu-dấu, chàng thường đón những chuyến tàu đi đến những ga xe lửa để đứng bơ-vơ xem tiễn biệt, rồi tâm-hồn cảm thấy ngẩn-ngơ và nhớ thương lan xa mấy dặm trường :

" Những ngày nghỉ học tôi thường tới
Đón chuyến tàu đi đến những ga
Tôi đứng bơ-vơ xem tiễn-biệt
Lòng buồn đau xót nỗi chia xa